Σκέψεις πάνω στη φροϋδική θεωρία.1

Στο έργο του  ‘’Το μέλλον μιας αυταπάτης’’  (1927-Εκδ:Aργοναύτης/Πολιτικά κείμενα,σελ.20-21), ο S.Freud γράφει:

‘’Όταν όμως  ένας  πολιτισμός  δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει την κατάσταση κατά την οποία η ικανοποίηση  ενός  αριθμού μελών του έχει ως προϋπόθεση την καταπίεση ενός άλλου αριθμού, ίσως της πλειονότητας -κι αυτό  ισχύει  για όλους  τους  σύγχρονους πολιτισμούς- τότε γίνεται κατανοητό πως αυτοί οι καταπιεσμένοι θα αναπτύξουν μια έντονη εχθρότητα προς τον πολιτισμό, τον οποίο στηρίζουν με την εργασία τους, στα δε αγαθά του έχουν μικρότερη μερίδα.

Δεν επιτρέπεται να προσδοκούμε την εσωτερίκευση των πολιτισμικών απαγορεύσεων από τους καταπιεσμένους. Αντιθέτως, δεν  προτίθενται να αναγνωρίσουν αυτές τις απαγορεύσεις, και πιθανόν  να επιδιώξουν την καταστροφή του ίδιου του πολιτισμού, αίροντας τις ίδιες  τις προϋποθέσεις του. Η πολιτισμική εχθρότητα αυτών των τάξεων είναι τόσο πρόδηλη, που μπορεί κανείς να παραβλέψει τη μάλλον λανθάνουσα εχθρότητα άλλων, πιο ικανοποιητικά συμμετεχόντων στην κατανομή αγαθών, κοινωνικών στρωμάτων.

Δεν χρειάζεται να ειπωθεί ότι ένας πολιτισμός, ο οποίος αφήνει ανικανοποίητο έναν τόσο σημαντικό αριθμό μελών του, τα οποία ωθεί στην εξέγερση, δεν διαθέτει καμία προοπτική μιας απρόσκοπτης και μακράς πορείας ,αλλά ούτε και την αξίζει.’’

Θα μπορούσαμε να πούμε πως το απόσπασμα αυτό είναι μια ωδή του Freud σε εκείνες τις κομμουνιστικές-παραγωγικές σχέσεις που ικανοποιούν το σύνολο της κοινωνίας, και ταυτόχρονα σημείο φανερής ρήξης του με τις ταξικές-παραγωγικές σχέσεις, των οποίων βλέπει την άμεση διάλυσή τους, λόγω των εσωτερικών τους αντιφάσεων στην ικανοποίηση των ορμών-αναγκών.

 Όλα αυτά,μέχρι να θυμηθούμε το έργο του ‘’Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας’’ το οποίο γράφεται δύο χρόνια αργότερα, το 1929, όπου με το πρόσχημα της ‘’ενόρμησης καταστροφικότητας’’ (στο έργο αυτό, ως ενόρμηση αυτοσυντήρησης και ως σαδομαζοχισμός) των ανθρώπων, κλείνει πολύ γρήγορα το ζήτημα μιας άλλης κοινωνίας-κομμουνιστικής.Το κλείνει όμως παρά μόνο αντιφατικά. Και μπροστά στο φόβο της ορατής ανεπάρκειάς της θέσης του, αυτό-αναιρείται(O πολιτισμός πηγή δυστυχίας. Σελ 71-72. Εκδ:Νίκας):

‘’Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας αφαιρεί από την ανθρώπινη ηδονή της επιθετικότητας ένα από τα εργαλεία της, σίγουρα ένα ισχυρό εργαλείο αλλά  σίγουρα όχι το ισχυρότερο.[..]Εάν απομακρύνουμε το προσωπικό δικαίωμα επί των υλικών αγαθών (σ.σ. 1^η αυτό-αναίρεση), μένει μόνο το προνόμιο των σεξουαλικών σχέσεων, το οποίο μπορεί να είναι η πηγή πολύ έντονης ζηλοφθονίας και πολύ μεγάλης εχθρότητας ανάμεσα στους κατά τα άλλα ισότιμους ανθρώπους. Εάν άρουμε και αυτή μέσω της πλήρους απελευθέρωσης της σεξουαλικής ζωής (σ.σ.2^η αυτο-αναίρεση), εάν δηλαδή καταργήσουμε την οικογένεια, το κύτταρο του πολιτισμού, τότε δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποιοι νέοι δρόμοι θα ανοιχθούν στην πολιτισμική εξέλιξη ,αλλά ένα θα πρέπει να περιμένουμε, ότι η ακατανίκητη ιδιότητα της ανθρώπινης φύσης θα την ακολουθήσει και σε αυτούς τους δρόμους.’’

Γιατί η ενόρμηση της καταστροφικότητας να μη μετουσιωθεί στους ‘’άλλους δρόμους’’; Γιατί να εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο σε μια κοινωνική οργάνωση-κομμουνιστική; Ποιόν θα πρέπει να αντιμετωπίσω εχθρικά για να αυτοσυντηρηθώ, αφού ήδη η συλλογική κατοχή των μέσων παραγωγής/διανομής μας συντηρούν-ικανοποιούν όλους εξίσου; Αυτά δεν απαντώνται.

Ο βασικός λόγος που αντιφάσκει, και αυτό-αναιρείται, είναι ότι εγκαταλείπει- μερικώς- την υλιστική προσέγγιση,την εξέταση των διαφορετικών κοινωνικών δομών, οι οποίες μετουσιώνουν-κατευθύνουν τις ορμές ανάλογα με τον τρόπο οργάνωσής τους.

Κατά τα άλλα, η προσήλωση του στην προσέγγιση αυτή στο απόσπασμα από ‘’Το μέλλον μιας αυταπάτης’’, τον δικαιώνει.